Phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (PTGTCGĐB) mà chủ yếu là xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy là một trong những nguồn chính gây ô nhiễm không khí.
Phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (PTGTCGĐB) mà chủ yếu là xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy là một trong những nguồn chính phát thải khí ôxit cácbon (CO), các hyđrô cácbon (HC), các ôxít nitơ gọi chung là NOx, bụi thải (PM) và các độc tố có trong nhiên liệu như benzen … gây ô nhiễm không khí, đặc biệt là ô nhiễm không khí đô thị, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân. Thời gian qua Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã xây dựng các chính sách, triển khai thực hiện việc kiểm soát khí thải PTGTCGĐB đồng bộ từ khâu sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu (SXLR&NK) mới, đến kiểm soát khí thải phương tiện đang lưu hành, góp phần đáng kể trong việc cải thiện chất lượng không khí, cụ thể như sau:
Kiểm soát khí thải xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy SXLR&NK mới
Việc kiểm soát khí thải PTGTCGĐB SXLR&NK mới được thực hiện từ năm 2007 theo Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy SXLR&NK mới áp dụng tiêu chuẩn khí thải (TCKT) tương ứng mức Euro 2 kể từ 1/1/2007. Quá trình thực hiện, việc kiểm soát khí thải PTGTCGĐB đã dần đi vào nền nếp, cơ bản đã thực hiện được mục tiêu tạo hàng rào kỹ thuật ngăn ngừa PTGTCGĐB lạc hậu có mức phát thải cao, gây ô nhiễm môi trường đưa vào nước ta.
Tiếp đó, Bộ GTVT đã tổ chức đánh giá kết quả và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 49/2011/QĐ-TTg ngày 1/9/2011 quy định lộ trình áp dụng TCKT đối với xe ô tô, xe mô tô 2 bánh SXLR&NK mới. Cụ thể: Từ 1/1/2017, xe mô tô hai bánh đã áp dụng TCKT mức 3; xe ô tô chạy bằng nhiên liệu xăng và các loại nhiên liệu khác ngoài điêzen (NG, LPG…) đã áp dụng TCKT mức 4; từ 1/1/2018, xe ô tô chạy bằng nhiên liệu điêzen đã áp dụng TCKT mức Euro 4; từ 01/01/2022, ô tô SXLR&NK mới sẽ áp dụng TCKT mức 5 (TCKT mức 3, 4, 5 là các mức tiêu chuẩn tương ứng với mức TCKT Euro 3, Euro 4 và Euro 5 của Châu Âu).
Như vậy, so sánh với các nước trong khối ASEAN, chỉ có Singapo đã áp dụng mức Euro 6 từ năm 2017; Thái Lan trước đây đưa ra lộ trình áp dụng TCKT mức Euro 5 từ năm 2022, Inđônêxia từ năm 2023, tuy nhiên trong các báo cáo đưa ra tại Hội nghị hài hòa tiêu chuẩn khu vực mới đây, Thái Lan và Inđônêxia đã lùi lộ trình áp dụng TCKT mức 5 và chưa công bố thời điểm sẽ xem xét áp dụng lại. Việc Việt Nam áp dụng TCKT mức Euro 5 từ ngày 1/1/2022 chứng tỏ quyết tâm của Chính phủ Việt Nam trong việc giảm phát thải chất gây ô nhiễm từ PTGTCGĐB, bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân.
Kiểm soát khí thải PTGTCGĐB tham gia giao thông, PTGTCGĐB đã qua sử dụng nhập khẩu
Việc kiểm soát khí thải PTGTCGĐB tham gia giao thông, PTGTCGĐB đã qua sử dụng nhập khẩu ở nước ta được thực hiện đối với xe ô tô kể từ năm 2006 theo Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg ngày 10/10/2005 của Thủ tướng Chính phủ. Quá trình thực hiện cơ bản đã nâng cao ý thức, trách nhiệm của chủ sở hữu phương tiện trong việc bảo dưỡng, sửa chữa nhằm duy trì tình trạng kỹ thuật của phương tiện, giảm phát thải chất gây ô nhiễm môi trường trong quá trình khai thác sử dụng.
Thực hiện Quyết định số 985a/QĐ-TTg ngày 1/6/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí, Bộ GTVT đã tổ chức đánh giá kết quả và xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg ngày 28/3/2019 quy định lộ trình áp dụng TCKT đối với xe ô tô tham gia giao thông và xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu. Theo đó, các mức TCKT đã được thắt chặt và nâng cao so với mức đã quy định tại Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg, cụ thể như sau:
Bảng 1. Giới hạn lớn nhất cho phép của các chất gây ô nhiễm trong khí thải
 |
Lộ trình áp dụng các mức TCKT đối với xe ô tô tham gia giao thông:
Như vậy, theo Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg, ô tô lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén tham gia giao thông sản xuất từ năm 1999 đến nay phải áp dụng TCKT Mức 2 trong Bảng 1 từ ngày 1/1/2021 (nâng cao một mức so với trước đây).
Lộ trình áp dụng các mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu:
Ô tô lắp động cơ cháy cưỡng bức, động cơ cháy do nén đã qua sử dụng nhập khẩu áp dụng Mức 4 Bảng 1 kể từ ngày 15/5/2019 (Nâng cao hai mức so với trước đây).
Triển khai Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg ngày 28/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị nghiên cứu bổ sung, sửa đổi các quy định về kiểm tra an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe ô tô tham gia giao thông; nâng cao năng lực trình độ, đầu tư trang thiết bị của các đơn vị đăng kiểm; cập nhật các mức TCKT và lộ trình áp dụng vào quy trình kiểm tra; tuyên truyền, phổ biến cho doanh nghiệp nhập khẩu, chủ xe ô tô, người lái xe ô tô về lộ trình áp dụng TCKT; tổ chức, huy động các nguồn lực để nghiên cứu, thử nghiệm áp dụng công nghệ xử lý khí thải nhằm xây dựng cơ chế, chính sách, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và nâng cao hiệu quả quản lý phát thải chất gây ô nhiễm từ xe cơ giới tham gia giao thông.
Thời điểm hiện tại, việc triển khai áp dụng TCKT đối với xe ô tô tham gia giao thông, xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu đã được Bộ GTVT thực hiện theo đúng quy định.
Về kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông
Xe mô tô, xe gắn máy là loại phương tiện có tốc độ tăng trưởng nhanh, số lượng lớn; do đặc thù sử dụng, xe mô tô, xe gắn máy đã trở thành một trong những tác nhân quan trọng gây ô nhiễm môi trường đặc biệt là các đô thị lớn; việc kiểm soát hoạt động cũng như kiểm soát khí thải của xe mô tô, xe gắn máy đã, đang trở thành mối quan tâm của chính quyền các thành phố đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 909/QĐ-TTg ngày 17/6/2010 phê duyệt Đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh/thành phố, năm 2016 Bộ GTVT đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ quy định về việc kiểm soát khí thải đối với xe mô tô tham gia giao thông tại các thành phố lớn. Tuy nhiên, việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông cần gắn với quy định về kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy mà nội dung này chưa được quy định trong Luật Giao thông đường bộ (GTĐB) năm 2008. Do vậy, ngày 19/1/2017, Thủ tướng Chính phủ đã có Văn bản số 566/VPCP-CN chỉ đạo Bộ GTVT “Tiếp tục nghiên cứu quy định về áp dụng tiêu chuẩn khí thải và quy định về kiểm định khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy trong quá trình xây dựng Luật sửa đổi LuậtGTĐB. Trên cơ sở quy định của Luật, Bộ GTVT xây dựng lộ trình kiểm định khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy để triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước”.
Nhu cầu có một hệ thống giao thông vận tải văn minh, thuận tiện, an toàn với chi phí thấp luôn là mong muốn của các quốc gia. Với sự gia tăng nhanh chóng về số lượng phương tiện tham gia giao thông, đặc biệt tại các đô thị lớn ở nước ta đã đặt ra yêu cầu cấp bách về kiểm soát khí thải PTGTCGĐB góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, để hài hòa các mặt lợi ích xã hội, việc đặt ra lộ trình kiểm soát khí thải trong hoạt động giao thông vận tải còn phụ thuộc rất lớn vào điều kiện kinh tế, tập quán, thói quen của người tham gia giao thông. Chúng ta mong muốn ngày càng có nhiều những con đường Xanh, an toàn, sạch đẹp; những tuyến phố văn minh, thanh bình không có ô nhiễm không khí thì cần có sự nỗ lực vượt bậc, sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ của các ngành, các địa phương, đặc biệt là sự ủng hộ của cộng đồng trong việc kiểm soát khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ./.
Vũ Hải Lưu
Vụ Môi trường, Bộ Giao thông vận tải
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 2/2021)
Ảnh: Ảnh minh họa. Nguồn Internet
