Ứng dụng công nghệ sẽ hạn chế những bất cập trong việc gom chất thải

Quản lý chất thải rắn không phù hợp gây ra các tác động rất lớn đến môi trường (nước, không khí, và đất), ảnh hưởng đến sức khỏe con người cũng như lãng phí nguồn tài nguyên. Số lượng chất thải rắn phát sinh ở các nước đang phát triển có tốc độ đô thị hóa nhanh đã tăng lên rất đáng kể trong những năm qua. 

Bên cạnh các vấn đề về kinh tế và xã hội thì vấn đề liên quan đến môi trường đặc biệt là quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại các đô thị lớn cũng đang được xem là một trong những mối quan tâm hàng đầu của chính quyền các cấp.

Sự gia tăng dân số nhanh chóng, quá trình đô thị hóa nhanh, cũng như việc thay đổi lối sống của cư dân thành thị đã làm tăng khối lượng và phức tạp của thành phần chất thải rắn; các tác động do con người gây ra là nguyên nhân chính làm suy thoái hệ sinh thái và ảnh hưởng đến môi trường sống của vi sinh vật.

Mặc dù chất thải rắn trở thành vấn đề toàn cầu và cần được giải quyết, các nước đang phát triển vẫn đang đối mặt với nhiều vấn đề khó khăn trong quản lý chất thải rắn như không đủ năng lực và kiến thức để thực hiện việc ngăn ngừa phát sinh chất thải, quản lý chất thải, và xử lý các tác động từ chất thải.

Theo đó, để có một hệ thống quản lý chất thải rắn sinh hoạt hiệu quả, điều cần thiết là phải xây dựng các chiến lược quản lý và quản trị chất thải rắn nhằm thu hút tất cả các bên có liên quan cùng tham gia và nâng cao sự phát triển bền vững toàn diện của xã hội. Bất kể bối cảnh, bất kỳ sáng kiến nào trong quản lý chất thải rắn cũng không thể phù hợp với mọi cộng đồng hoặc thành phố; do đó, quá trình quản lý chất thải rắn sẽ thay đổi dựa vào hiện trạng quản lý chất thải và nguồn lực của mỗi địa phương.

Tận dụng nguồn tài nguyên là một trong những cách hiệu quả và sinh thái nhất để quản lý chất thải rắn. Thay vì thải bỏ tất cả chất thải rắn vào bãi chôn lấp, thì một lượng lớn chất thải hữu cơ có khả năng phân hủy sinh học và chất thải có khả năng tái chế có thể trở thành nguồn năng lượng thay thế, hay nguồn nguyên liệu thô và các sản phẩm phụ có giá trị cho các ngành công nghiệp khác.

Để thực hiện được điều này việc cần thiết là phải quản lý chất thải bằng các công nghệ phù hợp để có kết quả quản lý tốt hơn và khắt khe hơn trong việc giám sát và đánh giá hệ thống quản lý chất thải rắn.

Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, mỗi ngày thành phố phát sinh khoảng 9.500 tấn rác thải sinh hoạt. Trong quá trình thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải vẫn còn bộc lộ những khó khăn, bất cập… Để khắc phục những tồn tại này, nhiều ý kiến cho rằng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý chất thải được đánh giá là giải pháp hữu hiệu, hợp xu hướng thực tế hiện nay. 

TS Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ Điện toán Sài Gòn (CINOTEC) cho biết, công ty đã nghiên cứu thành công phần mềm quản lý vệ sinh môi trường (uberRac). Chỉ cần người dân cài đặt phần mềm ứng dụng sử dụng bằng điện thoại di động (hệ điều hành iOS hoặc Android) để theo dõi dịch vụ thu gom rác như đăng ký, ký hợp đồng thu gom rác; theo dõi lịch đóng tiền rác, thanh toán qua ngân hàng; theo dõi thời gian (lịch trình) xe thu gom rác thu gom; đăng ký, thỏa thuận giá đổ rác khối lượng lớn (bàn, ghế, cây…); phản ánh chất lượng thu gom rác; đăng ký thu đổi ve chai, rác thải chế (đổi ve chai, rác tái chế cấn trừ vào tiền thu gom rác hoặc các vật dụng có giá trị).

Với sự tiện lợi như vậy, từ tháng 6-2022, CINOTEC sẽ phối hợp với Trung tâm Công nghệ thông tin (Sở TN-MT TPHCM) triển khai ứng dụng phần mềm uberRac cho các đơn vị thu gom rác dân lập đang thu gom tại một số khu phố trên địa bàn các phường Bình Thuận, Tân Quy, Tân Thuận Đông, Tân Thuận Tây (quận 7). Nhờ đó sẽ giúp các đơn vị thu gom rác dân lập nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ thu gom rác, giúp người dân có kênh thông tin đăng ký, theo dõi, phản ánh dịch vụ thu gom rác nhằm góp phần cải thiện chất lượng vệ sinh môi trường trên địa bàn khu dân cư.

Ông Phan Thanh Tùng, chuyên gia tư vấn giải pháp cấp cao, Công ty CP Tin học – Bản đồ Việt Nam cho biết, công ty cũng đã triển khai nghiên cứu phần mềm công nghệ (bản đồ số) trong hệ thống quản lý vận chuyển chất thải rắn trên địa bàn TPHCM. Theo đó, phần mềm này sẽ có những chức năng như giám sát hành trình cho người thu gom, giám sát hành trình cho người quản lý. Không những thế, phần mềm còn cập nhật rất chi tiết và cụ thể vị trí các phương tiện, tốc độ hiện tại, trạng thái phương tiện và lộ trình của phương tiện, thậm chí còn có thể hậu kiểm hoạt động của phương tiện, ngoài ra còn có thể quản lý danh sách các điểm trung chuyển, tập kết và trạm xử lý rác.

Ngoài những phần mềm công nghệ tiêu biểu nói trên thì nhiều phần mềm khác đang được các công ty nghiên cứu, kỳ vọng sẽ tạo ra cuộc “cách mạng” trong quản lý môi trường. Nhiều ý kiến cho rằng, các phần mềm công nghệ thông tin giống như một “ngân hàng” dữ liệu lưu trữ các sổ đăng ký chủ nguồn thải, giấy phép chủ vận chuyển, chủ xử lý và thông tin liên quan vào hệ thống văn bản, chứng từ. Dữ liệu được liên thông, liên kết với nhau qua internet phục vụ việc trao đổi thông tin giữa chủ nguồn thải, đơn vị vận chuyển, xử lý chất thải với cơ quan quản lý. Ứng dụng hệ thống thông tin vào quản lý chất thải, các chủ nguồn thải, chủ vận chuyển, chủ xử lý chất thải sẽ quản lý được số liệu trên máy tính. Đồng nghĩa với việc sẽ quản lý được đường đi và “vòng đời” của chất thải. Qua đó, hạn chế tình trạng chất thải được vận chuyển không đúng địa chỉ hoặc xử lý thì ít nhưng báo cáo nhiều, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

PGS.TS Lê Thị Kim Oanh, Trưởng Khoa Môi trường, Trường Đại học Văn Lang, phân tích, khi ứng dụng công nghệ trong quá trình quản lý chất thải rắn sẽ mang lại rất nhiều tiện ích. Ví dụ, khi xe vận chuyển rác có gắn chip thì nó sẽ thiết lập được tuyến đường đi nào là ngắn nhất, từ đó sẽ rút ngắn được đường đi, cũng như tiết kiệm chi phí trong quá trình vận chuyển chất thải, một ví dụ khác nữa khi mình dùng công nghệ ủ phân compost thì công nghệ sẽ giúp đánh giá độ ẩm, thành phần dinh dưỡng, yếu tố nhiệt độ, nếu chưa đủ thì công nghệ sẽ tự kích hoạt để cho quá trình được tốt và hiệu quả hơn. Khi áp dụng công nghệ ở trong các bãi chôn lấp, hay lò đốt rác cũng sẽ cung cấp cho người dân chi tiết hơn về nồng độ các chất, khí… khi thải ra môi trường. Ở Singapore, gắn chip vào các thùng chứa rác ở nơi công cộng, nó tự động báo đầy hoặc sắp đầy…, từ đó người thu gom sẽ biết thời gian lịch trình đến thu gom, chứ không nhất thiết lúc nào cũng phải đi.

Ông Bùi Hồng Sơn, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin Sở TN-MT TPHCM, nhìn nhận, ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành TN-MT là xu hướng phát triển tất yếu. Đứng trước bối cảnh công nghệ thông tin bùng nổ, Sở TN-MT TPHCM đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực môi trường, nhằm quản lý và vận hành tốt hơn, giúp cho thành phố sạch và đẹp hơn. Sở sẽ sử dụng Mô hình đồng vận hành của tổ chức OGC (Open Geospatial Consortium) làm nền tảng để phát triển và vận hành nền tảng chia sẻ dữ liệu TN-MT, nhất là các dữ liệu không gian địa lý. Thông qua nền tảng chia sẻ dữ liệu TN-MT, các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và cá nhân dễ dàng tiếp cận các dữ liệu TN-MT, đặc biệt là dữ liệu không gian địa lý để khai thác, sử dụng, tích hợp, phát triển mới các ứng dụng trên nhiều nền tảng công nghệ khác nhau.