Bên cạnh những kết quả tích cực, công tác thu giá dịch vụ trên địa bàn tỉnh Lào Cai vẫn còn một số khó khăn, tồn tại. Nhất là theo quy định mới, việc tính chi phí dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt có nhiều điểm khác trước đây.
Ngày 3/6/2022, Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam đã tổ chức Toạ đàm “chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt”. Đại diện lãnh đạo Công ty cổ phần Môi trường Đô thị tỉnh Lào Cai đã tham dự toạ đàm và có những ý kiến tham luận về thực trạng chi phí thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Công ty Cổ phần Môi trường Đô thị tỉnh Lào Cai là doanh nghiệp nhà nước, được cổ phần hóa từ năm 2016, với vốn Nhà nước tại doanh nghiệp là 51%, hoạt động chính trong lĩnh vực dịch vụ công ích đô thị, gồm: Thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt, sản xuất phân bón hữu cơ, duy trì chăm sóc cây xanh đô thị, quản lý vận hành hệ thống điện chiếu sáng công cộng, quản lý nghĩa trang nhân dân trên địa bàn 04 huyện, thành phố: thành phố Lào Cai, thị xã Sa Pa, huyện Bát Xát và huyện Bắc Hà. Ngoài ra, công ty còn tổ chức thực hiện các hoạt động SXKD về xây dựng cơ bản, nạo vét hệ thống thoát nước đô thị, sửa chữa cơ khí, ươm trồng cây xanh. Bộ máy tổ chức gồm Hội đồng Quản trị, Ban Kiểm soát, Ban Giám đốc công ty, 03 phòng ban chuyên môn thuộc khối văn phòng và 07 đơn vị trực thuộc với tổng số 595 CBCNV.
Số hoá quản lý khách hàng và thu giá dịch vụ
Năm 2016, Lào Cai bắt đầu triển khai phân loại rác tại nguồn tại 03 địa phương (TP. Lào Cai, thị xã Sa Pa và thị trấn Bát Xát). Rác thải được phân loại thành rác vô cơ và rác hữu cơ, rác thải hữu cơ được đưa vào nhà máy xử lý chế biến thành phân hữu cơ và đã được Cục Bảo vệ Thực vật chứng nhận lưu hành toàn quốc, rác thải vô cơ được chôn lấp tại bãi rác. Đối với công tác thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt, Công ty đang triển khai thu giá dịch vụ trên các địa bàn cung cấp dịch vụ theo Quyết định số 51/2018/QĐ-UBND ngày 28/12/2018 của UBND tỉnh Lào Cai.
Thực hiện chủ trương, kế hoạch chuyển đổi số của tỉnh và của công ty, Công ty Cổ phần Môi trường Đô thị tỉnh Lào Cai là một trong những đơn vị đi đầu trong việc nghiên cứu, đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực môi trường như: Số hóa bản đồ các tuyến thu gom, vận chuyển rác thải; giám sát công tác thu gom, vận chuyển rác thải và công tác phân loại rác tại nguồn; sử dụng phần mềm quản lý khách hàng vệ sinh môi trường và thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt bằng thiết bị di động thông minh theo một quy trình liền mạch, tích hợp hóa đơn điện tử; ngoài ra để tạo sự chuyển biến tích cực về thanh toán không dùng tiền mặt, Công ty đã phối hợp với Viettel triển khai thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt trên ứng dụng Viettel Money và đang mở rộng hợp tác với đơn vị thanh toán trung gian như VNPT, VNpay và các ngân hàng trong công tác thu; đồng thời phối hợp với các Tổ trưởng dân phố thông báo đến các hộ gia đình, cá nhân nộp tiền dịch vụ thông qua Zalo của Tổ dân phố.
Sau khi triển khai sử dụng phần mềm quản lý khách hàng vệ sinh môi trường và thu giá dịch vụ đã mang lại hiệu quả tích cực như: Hỗ trợ đầy đủ các nghiệp vụ quản lý khách hàng VSMT và thu giá dịch vụ; hỗ trợ thu thập thông tin vị trí, giám sát vị trí, thời gian thu tiền; tổng hợp, báo cáo, doanh thu công nợ một cách nhanh chóng; phòng ngừa gian lận; thanh toán nhanh chóng qua các ví điện tử và ngân hàng từ đó tiết kiệm được công sức, thời gian và tối ưu chi phí trong Công ty đồng thời khách hàng có thể tra cứu được hóa đơn, lịch sử nộp tiền của mình qua các năm trên ứng dụng “CSKH vệ sinh môi trường”…
Trên cơ sở tổng giá trị dự toán giao thu, hàng quý khi nghiệm thu giá trị thực hiện, sẽ khấu trừ số tiền thu được từ thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt theo hợp đồng cung cấp dịch vụ công ích đô thị. Kết thúc năm tài chính Công ty tổng hợp, báo cáo kết quả thu có xác nhận của các Tổ trưởng dân phố và UBND các xã, phường, thị trấn gửi Chủ đầu tư để nghiệm thu, thanh quyết toán theo quy định.
Tỷ lệ thu đạt trung bình là 85%, thất thu khoảng 15% và tập trung chủ yếu là đối tượng kinh doanh, dịch vụ. Riêng năm 2021, do ảnh hưởng của đại dịch Covid 19 thất thu khoảng 20%. Tổng số tiền thu được từ các đối tượng sử dụng dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải chiếm khoảng 15% chi phí do ngân sách Nhà nước trả cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt.
Bên cạnh những kết quả tích cực, công tác thu giá dịch vụ trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số khó khăn, tồn tại như: Chưa có chế tài xử lý đối với những trường hợp nộp không đủ, không nộp tiền dịch vụ; một số địa phương phê duyệt dự toán thu chưa sát còn cao hơn so với thực tế; đơn giá dịch vụ chưa phù hợp với lượng rác xả thải của các đối tượng kinh doanh, dịch vụ (Hiện nay đang tính theo bậc môn bài); đơn vị thực hiện công tác thu giá dịch vụ chưa được trích phần trăm từ số tiền thu được để chi trả cho công tác thu; chưa có quy định về chính sách miễn giảm đối với các gia đình khó khăn, chính sách và các đối tượng bị ảnh hưởng của dịch bệnh.
Về việc đánh giá chất lượng phân loại rác tại nguồn, Công ty đã cài đặt phần mềm giám sát phân loại rác tại nguồn trên điện thoại thông minh cho 200 công nhân thu gom rác trên các tuyến (chụp ảnh, tổng hợp những trường hợp xả rác sai giờ, không phân loại rác), định kỳ tổng hợp báo cáo gửi phòng Tài nguyên và Môi trường và UBND các xã, phường 02 lần/tháng. Tuy nhiên, những trường hợp không chấp hành việc phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn vẫn chưa được xử lý.
Những khó khăn, bất cập khi thực hiện theo quy định mới
Theo quy định mới, việc tính chi phí dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt có nhiều điểm khác với trước đây, cụ thể:
– Việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt là bắt buộc, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc thể tích, xả thải rác nhiều thì phải trả tiền nhiều và có bổ sung thêm chi phí xử lý chất thải, trước đây chỉ tính chi phí dịch vụ thu gom, vận chuyển;
– Giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân và cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, chủ đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp có phát sinh chất thải từ hoạt động sinh hoạt, văn phòng với tổng khối lượng dưới 300 kg/ngày được tính theo nguyên tắc có sự bù đắp thông qua ngân sách địa phương;
– Giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, chủ đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp có phát sinh chất thải từ hoạt động sinh hoạt, văn phòng với tổng khối lượng từ 300 kg/ngày được tính trên nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí cho hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý.
– Đơn vị thu gom, vận chuyển có quyền từ chối thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân không phân loại, không sử dụng đúng bao bì quy định và thông báo cho cơ quan chức năng.
Tuy nhiên, để thực hiện được theo quy định mới này sẽ gặp không ít khó khăn, cụ thể:
– Việc xác định khối lượng hoặc thể tích chất rắn sinh hoạt:
+ Thông qua giá bán bao bì (bao bì bao gồm cả giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt): Nếu bao bì là nilon thì lại làm tăng rác thải nhựa, nếu bao bì dễ phân hủy thì giá thành cao; Thực tế, đa số các hộ gia đình, cá nhân đều tận dụng túi nilon khi đi mua hàng để đựng rác thải.
+ Thông qua việc cân xác định khối lượng: Công nhân thu gom hàng ngày không thể mang theo cân để cân rác.
+ Đặc biệt là việc xác định rác của chủ nguồn thải tại những điểm tập kết rác tập trung như: Chung cư, chợ, ngõ, ngách,… là rất khó khăn, không thể xác định được.
– Về giá dịch vụ: Theo quy định mới, đơn giá có thêm phần chi phí xử lý chất thải rắn sinh hoạt, do đó mức thu sẽ cao hơn, trong khi chưa đưa ra mức bù đắp thông qua ngân sách địa phương là bao nhiêu nên khó khăn trong công tác thu giá;
– Đơn vị thu gom, vận chuyển có quyền từ chối thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân không phân loại, không sử dụng đúng bao bì quy định và thông báo cho cơ quan chức năng. Những điểm tập kết rác tập trung như: Chung cư, chợ, ngõ ngách,… không xác định được chủ nguồn thải, nếu rác không được phân loại mà để lại sẽ làm ảnh hưởng đến mỹ quan và gây ô nhiễm môi trường.
Kiến nghị, đề xuất
Để các quy định của Luật Bảo vệ môi trường, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Thông tư số 02/TT-BTNMT có liên quan đến chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đi sớm đi vào cuộc sống, Công ty cổ phần Môi trường đô thị tỉnh Lào Cai ý kiến, đề xuất như sau:
– Các địa phương cần thành lập Ban chỉ đạo triển khai các quy định của Luật Bảo vệ môi trường mới;
– Cần có quy định cụ thể về:
+ Mức thu; tỷ lệ hỗ trợ, bù đắp từ ngân sách địa phương thống nhất trên cả nước đối với từng loại đô thị;
+ Quy định khoản bù trừ đối với trường hợp thất thu;
+ Chính sách hỗ trợ đối với những gia đình khó khăn, chính sách, những đối tượng bị ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh,…
+ Mức trích % từ số tiền thu được để chi phí phục vụ cho công tác thu giá dịch vụ.
+ Chế tài xử lý đối với những đối tượng không phân loại rác tại nguồn; nộp tiền dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt không đủ, không nộp.
+ Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan như: UBND các cấp, các cơ quan chức năng liên quan, tổ trưởng dân phố và các đối tượng sử dụng dịch vụ.
(Nguồn: Tham luận của Công ty cổ phần Môi trường Đô thị tỉnh Lào Cai
tại Toạ đàm “Chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt”)
Ảnh: Nhà máy xử lý rác thải TP Lào Cai
